Chủ đề

The Velvet Underground & Nico đề cập chủ yếu về các chủ đề như lạm dụng ma túy, mại dâm, bạo dâm và lệch lạc tình dục. "I'm Waiting for the Man" miêu tả những nỗ lực sử dụng heroin trong khi "Venus in Furs" là một bản đánh giá thô về cuốn tiểu thuyết cùng tên từ thế kỷ 19 (bản thân nó cũng đề cập về BDSM). Ca khúc "Heroin" miêu tả chi tiết trải nghiệm cá nhân về việc sử dụng ma túy cũng như những cảm giác sau đó.

Lou Reed, người viết hầu hết phần lời cho các ca khúc, chưa bao giờ không có ý định viết lời đề cập tới các chủ đề gây sốc. Là người hâm mộ Raymond Chandler, Nelson Algren, William S. Burroughs, Allen Ginsberg, và Hubert Selby, Jr., Reed không thấy có bất kể lý do tại sao những vấn đề trên lại không thể được truyền tải theo ngôn ngữ của rock and roll. Khi còn là sinh viên năm cuối của Cử nhân Nghệ thuật tại Đại học Syracuse, anh đã từng trả lời phỏng vấn rằng việc kết hợp những vấn đề gai góc với âm nhạc là điều "hiển nhiên"[12]. "Đây là thứ mà bạn cần đọc. Tại sao bạn lại nghe nhạc? Bạn thấy vui khi cảm nhận nó, và bạn thấy vui khi đưa nó tới đỉnh."[12]

Cho dù những chủ đề mà album nói tới được coi là cách mạng[13], rất nhiều ca khúc khác lại mang tính âm nhạc quần chúng. Một vài ca khúc được viết bởi Reed tới từ những quan sát của anh về "Factory Superstars" của Warhol. "Femme Fatale" là sáng tác được dành riêng cho Edie Sedgwick theo yêu cầu của Warholl. "I'll Be Your Mirror" được lấy cảm hứng trực tiếp từ Nico[14] là một ca khúc sâu lắng và trìu mến, tương phản hoàn toàn với "Heroin". Nhiều nguồn cho rằng "All Tomorrow's Parties" cũng được Reed viết theo yêu cầu của Warhol (theo 2 tác giả Victor Bockris và Gerard Malanga trong cuốn tiểu sử Up-Tight: The Velvet Underground Story). Cho dù ca khúc thực tế có vẻ giống những lời quan sát về The Factory, Reed lại viết ca khúc này (và cả bản demo thu năm 1965) từ trước khi gặp Warhol.

Nhạc cụ

Hầu hết âm thanh của album đều được John Cale phụ trách khi anh là người có nhiều kinh nghiệm nhất nhóm. Cale, người chịu ảnh hưởng lớn từ La Monte Young, John Cage và làn sóng Fluxus, đã đề nghị ban nhạc sử dụng nhiều yếu tố kết hợp cho album này. Cale nhanh chóng tìm thấy sự ủng hộ từ Reed, người cũng có kinh nghiệm trong việc pha trộn nhiều thể loại âm nhạc. Tại đây, Reed đã "phát minh" ra ostrid guitar[gc 1] khi anh thực hiện ca khúc "The Ostrid" trong buổi thu trực tiếp ngắn với nhóm The Primitives. Cây đàn này được sử dụng trực tiếp cho ca khúc "Venus in Furs" và "All Tomorrow's Parties". Thông thường, cây guitar có thể hạ tông đồng nhất xuống một vài cung để tạo ra âm thanh ấm hơn, trầm hơn mà Cale từng gọi là vô cùng "sexy"[8].

Cale cũng sử dụng viola trong nhiều ca khúc, điển hình như "Venus in Furs" và "Black Angel's Death Song". Chiếc viola được dùng dây của guitar và mandolin, khi Cale chơi đã tạo nên tiếng giống với động cơ máy bay[13]. Cale sử dụng nhiều kỹ thuật drone[gc 2], hoặc chỉ chơi một nốt duy nhất cho cả một đoạn nhạc kéo dài. Anh thường thay đổi độ nhấn, tốc độ và đôi lúc thêm vài nốt phụ để tạo nên những hợp âm đa dạng mà vẫn giữ nguyên nốt nhạc gốc.